एउटा धनी व्यापारीका चार वटी पत्नी थिए । व्यापारीले चौथी पत्नीलाई सबभन्दा धेरै माया गर्थ्यो । स्वादिष्ट खानेकुरा खुवाउँथ्यो र सबभन्दा राम्रा लुगाहरुले झकिझकाउ बनाएर सिंगारेर राख्थ्यो । उसको सुखसुविधाको निकै ध्यान राख्थ्यो र सर्वोत्तम वस्तुहरु उपलब्ध गराउँथ्यो ।
व्यापारीले तेस्री पत्नीलाई पनि औधी मन पराउँथ्यो । तेस्रीप्रति निकै गर्व गर्थ्यो र साथीहरुलाई देखाएर, उसको बारेमा कुरा गरेर आनन्द मान्थ्यो । यद्यपि व्यापारीलाई तेस्री पत्नी अरु कसैसँग भाग्ली वा आफूलाई छोडेर कतै जाली भन्ने डर मानिराख्थ्यो ।
व्यापारीले दोस्री पत्नीलाई पनि निकै माया गर्थ्यो । दोस्री पत्नी धेरै समझदार र धैर्यवान् थिई । खासमा व्यापरीकी विश्वासपात्र यही पत्नी थिई । जहिले पनि समस्या पर्दा वा कठिनाइको सामना गर्नुपर्दा व्यापारी यही पत्नीसँग सल्लाह माग्थ्यो । दोस्री पत्नीले व्यापारीलाई गाह्रो सारो पर्दा सधैं मदत गर्थी ।
पहिली पत्नी व्यापारीप्रति ज्यादै आत्मीय थिई । उसले व्यापारीको घर, व्यवसाय सम्हाल्थी र व्यापारीको व्यक्तिगत सुखदुखको ख्याल राख्थी । यद्यपि व्यापारीले पहिली पत्नीलाई फुट्टी माया गर्दैनथ्यो । पहिलीले व्यापारीले जति गहिरो माया गरे पनि व्यापारीले उसको वास्तै गर्दैनथ्यो ।
एक दिन व्यापारी सिकिस्त बिरामी पर्यो । ओछ्यानबाट उठ्न मुस्किल हुन थालेपछि उसले आफू छिटै मर्दैछु भन्ने अनुमान गर्यो । जीवनभरि सुखसयल गर्दै चार वटी पत्नीको बीच बाँचेको ऊ मर्ने बेलामा एक्लै पर्दै गएको महसुस गरिरहेको थियो । अचानक उसको मनमा एउटा विचार आयो; म मरें भने चार पत्नी मध्ये कोही त मसँगै जालान् कि ।
व्यापारीले चौथी पत्नीलाई बोलायो र भन्यो, ‘मैले तिमीलाई सबभन्दा धेरै माया गर्थें । सधैं उत्तम लुगाहरु दिन्थें र निकै हेरचाह गर्थें । अहिले म मर्दैछु । तिमी मेरो साथी भइदिन मसँगै जान्छ्यौ ?
‘जान्नँ ! मरेर जानेलाई पनि कसैले साथ दिन्छ ?’ चौथी पत्नीले हेलाँपूर्वक भनी ।
उसका कुरा व्यापारीको मुटुमा वाण हानेझैं बिझे ।
व्यापारीले तेस्री पत्नीलाई बोलायो र भन्यो, ‘मैले तिमीलाई धेरै मन पराउँथेँ र हृदयदेखि नै माया गर्थें । तिमीप्रति मलाई निकै गर्व थियो । आज म मर्दैछु । मलाई साथ दिन तिमी मसँगै जान्छ्यौ ?’
व्यापारीका कुरा सुनेर अचम्मित हुँदै उसले भनी, ‘के भनेको ? मर्नेसँग पनि कोही जान्छ ? जिन्दगी निकै रमाइलो पो छ । म त तिमी मर्यौ भने अरु कसैसँग विहे गरेर मस्ती गर्छु ।’
व्यापारीलाई मानौं झट्का लाग्यो । उसको मुटु चिसिँदै गयो ।
व्यापारीले दोस्री पत्नीलाई बोलायो र भन्यो, ‘जहिले पनि समस्या पर्दा मैले तिमीलाई सम्झन्थें, तिमीले हरेक पटक मलाई सधैं मदत गथ्र्यौ । अहिले पनि मलाई तिम्रो साथ चाहिएको छ । म मर्दैछु, तिमी मलाई साथ दिन मसँगै जान्छ्यौ ?’
‘क्षमा गर, यतिखेर भने म तिमीलाई मदत गर्न सक्दिन र साथ दिन पनि सक्दिन । अँ, धेरै गर्न सकें भने तिमी मरेपछि चिहानसम्म पुर्याइदिउँला ।’
उसको यस्तो जवाफले व्यापारीको मनमा चटयङ परेजस्तै भयो । व्यापारी हताश भयो ।
त्यतिखेरै उसले कोही बोलेको सुन्यो, ‘म जान्छु तिमीसँगै । तिमी जहाँ पुगे पनि म तिम्रो साथ छोड्ने छैन ।’ व्यापारीले विस्तारै टाउको उठाएर हेर्यो । यो पहिली पत्नीको आवाज थियो । ऊ दुब्लाएर सिट्टी भएकी थिई । कुपोषणले ग्रस्त जस्ती देखिएकी पहिली पत्नी नजिकै आई । उसको हालत देखेर व्यापारीको मन औधी दुखी भयो । उसले भन्यो, ‘मैले तिम्रो अलि राम्रो हेरचाह गर्नुपर्ने थियो ।’
यथार्थमा हामी सबैका चार वटी पत्नी छन् ।
चौथी पत्नी हाम्रो शरीर हो । शरीर सिंगार्न र राम्रो देखिन जतिसुकै समय दिए पनि र प्रयत्न गरे पनि हामी मरेर जाँदा शरीरले छोडिदिन्छ । दोस्री पत्नी हामीले जम्मा गरेको धनसम्पत्ति, सामाजिक हैसियत र सम्बन्धित वस्तुहरु हुन् । हामी मर्दा यी सबै अरुको हातमा पुग्छन् । दोस्री पत्नी हाम्रो परिवार र साथीहरु हुन् । बाँचुञ्जेल जति प्रिय भए पनि मरेपछि परिवार र साथीहरु बढीमा चिहानसम्म मात्र पुग्छन् ।
पहिली पत्नी वास्तवमा हाम्रो आत्मा (चेतना) हो । भौतिक धनदौलत जम्मा गर्ने र ऐन्द्रिक सुख भोग्ने धुनमा हामीले आत्मालाई प्रायः वेवास्ता गर्छौं । हामी भित्र रहेको आत्माको अस्तित्व समेत हेक्का राख्दैनौं, कुनै मतलब गर्दैनौं । आत्माले नै वास्तवमा हामी मरेर जहाँ जान्छौं त्यहाँसम्म हामीलाई पछ्याउँछ, आत्मा सधैं हाम्रो साथी हुन्छ ।
मर्नेबेलामा पछुताउनलाई पर्खनुभन्दा अहिलेदेखि नै आत्मालाई पोषित गर्नु, सबल पार्नु र उन्नत बनाउनु सायद उत्तम हो ।
